Bronhoskopija je invazivna metoda kojom se vrši direktno posmatranje dušnika i bronha pomoću tankog i fleksibilnog instrumenta-bronhoskopa. Bronhoskop ima malu kameru na vrhu i ubacuje se kroz usta ili nos u disajne puteve i plućno tkivo.
Ova metoda ispitivanja dozvoljava neposredno posmatranje i intervencije unutar traheobronhnog stabla. U toku bronhoskopije moguće je uzeti ispirak, bris, kao i biopsije sluznice bronha u vidu patološke lezije.
Takođe se može uraditi i iglena biopsija kroz zid bronha i okolnih žlezda ili plućnog parenhima, može se uzeti nekontaminirani sekret iz donjih disajnih puteva, kao i ispirak iz bronha i alveola (bronhoalveolna lavaža). Cela ova procedura izvodi se u cilju daljih bakterioloških, cistoloških, histopatoloških i imunohistohemijskih pregleda i sprovođenja terapije.
Koje vrste bronhoskopa postoje?
Najčešće se koriste dve vrste bronhoskopa: rigidni i fleksibilni. Rigidni bronhoskopi su metalne cevi širokih lumena i obezbeđuju dobro ventilisanje pacijenta, kao i lakše izvođenje potrebnih intervencija. Mana rigidnih bronhoskopa sastoji se u tome što zahtevaju opštu anesteziju i što je kroz njih moguće jedino posmatrati lobarne bronhe i otvore nekih segmentnih bronha. Za razliku od rigidnih bronhoskopa, pomoću fleksibilnih savitljivih bronhoskopa (fiberbronhoskopa) moguće je sagledati sve segmentne i subsegmentne bronhe, uraditi biopsiju plućnog parenhima, a uz pomoć rendgenoskopije omogućavaju i vršenje biopsije lezija koje se ne vide direktno pomoću bronhoskopa.
Iako se fiberbronhoskopom složenije intervencije obavljaju otežano zbog nešto užeg radnog kanala, ova vrsta bronhoskopa ima apsolutnu prednost nad rigidnim jer se pregled fiberbronhoskopom vrši u lokalnoj anesteziji, po potrebi i u bolesničkoj sobi, a osim toga, ova vrsta bronhoskopa dublje i lakše prodire.
Koji su najčešći razlozi za obavljanje bronhoskopije?
U najčešće razloge za bronhoskopiju spadaju dijagnostikovanje i potvrda tumora u disajnim putevima i plućnom parenhimu, preoperacijska procena, izolovanje mikroorganizama kod nejasnih ili upornih infekcija, biopsija hilusnih žlezda, kao i postavljanje dijagnoze intersticijskih bolesti. Kod hemoptizija (iskašljavanje krvi) čiji uzrok nije utvrđen bronhoskopski pregled se obavezno vrši. Bronhoskopija se takođe radi u slučaju pojave dugotrajnog i neobjašnjenog kašlja, kao i kod postojanja rendgenske sumnje na tuberkulozu bez bakteriološke potvrde. Bronhoskopija se takođe radi kod gljivičnih infekcija.
Što se tiče terapijske bronhoskopije, ovaj postupak se primenjuje u sledećim slučajevima: vađenje stranog tela iz disajnih puteva, odstranjivanje sekreta ili atelektaze koja je izazvana zadržavanjem sekreta, lavaža disajnih puteva ili alveola, mehaničko odstranjivanje manjih polipa i adenoma, laserska i krioterapija i endolumensko zračenje.
Kakva je procedura izvođenja bronhoskopije?
Pre izvođenja bronhoskopije, potrebno je izvršiti pripremu, koja obuhvata prestanak uzimanja hrane i pića najmanje šest sati pre izvođenja procedure. Pacijenti svoju redovnu terapiju uzimaju sa veoma malo vode. Osobe koje su na redovnoj terapiji lekovima poput antikoagulativnih medikamenata, aspirina, brufena i lekova za regulisanje šećera u krvi moraju konsultovati lekara u vezi sa korigovanjem terapije (doze insulina se najčešće smanjuju, dok se uzimanje antikoagulativnih lekova i aspirina prekida pre ove procedure). Zbog toga pre izvođenja bronhoskopije morate se konsultovati sa svojim lekarom o upotrebi ovih lekova, budući da je svakom pacijentu potreban individualni pristup.
Bolesnika treba upoznati sa ciljem, načinom i tokom pregleda, zatim, treba istaknuti da njegova saradnja znatno olakšava tok procedure i savetovati mu da diše normalno tokom izvođenja pregleda. Na taj način se stiče poverenje kod bolesnika, što je od velikog značaja za proces u celini.
Bronhoskopija se može izvoditi uz lokalnu ili kratkotrajnu intravensku opštu anesteziju.
Kako bi se osigurala saradnja bolesnika i sigurnost pri radu, primenjuje se premedikacija, to jest, bolesniku se daju određena sredstva za smirenje, najčešće sedativi. Nakon što se bolesnik smesti na krevet, daje se lokalna anestezija kako bi se smanjio kašalj tokom pregleda. Anestetikom u obliku spreja, tečnosti ili gela anesteziraju se ždrelo i glasne žice, nakon čega se bronhoskop uvodi najčešće kroz nos, a ako to nije moguće, onda kroz usta. Tokom pregleda dodatno se anesteziraju i donji disajni putevi. Nakon što se pregledaju svi disajni putevi, pristupa se uzimanju materijala, koji se onda upućuje na dalju dijagnostičku obradu (citološku, mikrobiološku, patohistološku i, prema potrebi, na još neke dodatne). Pregled najčešće traje 5 do 10 minuta.
Za vreme obavljanja bronhoskopije prate se krvni pritisak i koncentracija kiseonika u krvi. Procedura nije bolna, ali je neprijatna. Procedura sa pripremom i uvođenjem u opštu anesteziju traje 30 do 60 minuta.
Nakon bronhoskopije ne preporučuje se da upravljate motornim vozilom i da radite najmanje 24 sata, zbog čega je poželjno da dođete u pratnji člana porodice ili prijatelja. Takođe se ne preporučuje potpisivanje nekih važnih dokumenata. Zbog dejstva lekova koji su korišćeni tokom bronhoskopije možete osećati kratkotrajnu promenu ukusa, imati osećaj pojačanog stvaranja pljuvačke, promuklost i suvoću grla. Ove tegobe mogu da potraju jedan ili dva dana. Jelo i napici dozvoljeni su nakon što se refleks kašlja povrati, odnosno, kada prestane dejstvo anestetika, najčešće za jedan ili dva sata.
Koje su moguće komplikacije bronhoskopije?
Bronhološka, naročito fiberbronhoskopska ispitivanja su uglavnom bezbedna i retke su neželjene posledice.
Međutim, iako su komplikacije kod izvođenja bronhoskopije u današnje vreme retke, moguće je da do njih dodje. One uključuju manje krvarenje na mestu uzimanja tkiva za biopsiju, zatim pad kiseonika u krvi, povraćanje i probleme sa disanjem. U ozbiljnije komplikacije takođe spadaju i laringo i bronhospazam, pneumotoraks i posleinterventne groznice i pneumonije. Takođe u veoma retkim slučajevima može doći do kolapsa pluća ili srčanog udara.
Što se tiče rizične grupe pacijenata za nastupanje komplikacija tokom bronhoskopije, tu su bolesnici koji pate od trajne hipoksemije, ishemijske bolesti srca, težih poremećaja srčanog ritma ili hemoragijske dijateze. Ukoliko je ovakvim pacijentima potreban pregled bronhoskopsko ispitivanje, primenjuje se oksigenoterapija, monitoring rada srca i slično. Kako bi se izbegli neželjeni incidenti i tačnije dijagnostikovali, potrebno je uraditi pažljiv klinički pregled, rendgenološka obrada, ispitivanje disajne funkcije, pregled srca, kao i laboratorijske analize krvi. U krvi je potrebno odrediti vreme krvarenja, trombocite, erittrocite, hemoglobin, holinesterazu i elektrolite. Treba biti upoznat i sa dosadašnjim bolestima pacijenta i uzimanjem lekova. Bolesnik se upozorava da na dan pregleda ne doručkuje, da ne pije nikakvu tečnost ili lekove i da ne konzumira cigarete.
Važno je istaknuti da je strah od bronhoskopije preteran jer osim što može izazvati blagu neprijatnost u nosu i grlu, kašalj i ređe nagon za povraćanjem, kratko traje i bezbolna je. Imajući u vidu činjenicu da pruža uvid u disajne organe iznutra, omogućava određene intervencije, kao i uzimanje materijala za dalje preglede, bronhoskopija je veoma važna kako dijagnostička tako i terapijska metoda u pulmologiji.